10 Eylül, hem Türkiye’de hem de dünyada farklı anlamlar taşıyan özel bir tarihtir. 10 Eylül ne günü sorusunun cevabı, tarihsel olaylardan sağlık farkındalığına kadar geniş bir yelpazeye yayılır. İşte 10 Eylül’ün anlamı ve bugüne özel kutlanan günler:
Dünya’da 10 Eylül Ne Günü?
10 Eylül Dünya İntiharı Önleme Günü olarak bilinir. 2003 yılından bu yana Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası İntiharı Önleme Derneği tarafından kutlanan bu gün, intiharın önemli bir halk sağlığı sorunu olduğuna dikkat çeker. Amaç, farkındalık oluşturmak ve önleyici çalışmaların önemini vurgulamaktır.
Bunun yanı sıra, 10 Eylül Dünya Ne Günü sorusunun diğer yanıtları da vardır:
Dünya İlk Yardım Günü: Eylül ayının ikinci cumartesi kutlanır. İlk yardım bilincini artırmayı amaçlar.
Fikir Paylaşımı Günü (Swap Ideas Day): İnsanların yaratıcı düşüncelerini paylaşmaya teşvik eder.
Büyükanne ve Büyükbaba Günü: ABD’de aile büyüklerine saygıyı öne çıkarır.
Ulusal Sosisli Sandviç Günü ve TV Akşam Yemeği Günü de yine 10 Eylül’de kutlanan ilginç günler arasındadır.
Türkiye’de 10 Eylül Ne Günü?
Türkiye’de 10 Eylül ne günü denildiğinde öncelikle İlköğretim Haftası öne çıkar. Eğitim-öğretim yılının başlamasıyla birlikte öğrenciler ve öğretmenler için yeni bir dönemin başlangıcıdır.
Ayrıca tarihte 10 Eylül 1509’da İstanbul’da yaşanan ve “Küçük Kıyamet” olarak bilinen büyük deprem de bugüne denk gelmiştir. Bu felaket, Osmanlı tarihinin en yıkıcı depremlerinden biri olarak kayıtlara geçmiştir.
10 Eylül’ü Kapsayan Haftalar
10 Eylül Dünya Ne Günü kapsamında, farklı farkındalık haftaları da bu tarihe denk gelir.
Ulusal İntiharı Önleme Haftası (7-13 Eylül)
Uluslararası Hava Ambulansı Haftası (8-14 Eylül)
Doğrudan Destek Uzmanı Tanıma Haftası (9-15 Eylül)
Yetersiz Beslenme Farkındalık Haftası (8-12 Eylül)
Bu haftalar, toplumda sağlık, eğitim ve sosyal bilinç oluşturmayı amaçlayan özel etkinliklerle anılır.
10 Eylül’de Tarihte Yaşanan Olaylar
1509 – Küçük Kıyamet: İstanbul’da meydana gelen ve Osmanlı tarihine “Küçük Kıyamet” olarak geçen büyük deprem şehri derinden sarstı.
1623 – IV. Murat tahta çıktı: Sert disiplin anlayışıyla tanınan Osmanlı padişahı IV. Murat, bugün tahta geçti.
1756 – Rusya’da tiyatro dönemi başladı: Ülkedeki ilk tiyatro kuruldu.
1855 – Türkiye’de ilk telgraf: Osmanlı’da telgraf haberleşmesi ilk kez kullanıldı.
1875 – Kokand işgali: Rusya, Orta Asya’daki Kokand Hanlığı’nı işgal etti.
1882 – Almanya’da antisemitizm konferansı: Yahudi karşıtlığını ele alan ilk uluslararası toplantı açıldı.
1894 – İlk trafik cezası: Londra’da sarhoş şekilde araç kullanan bir sürücüye tarihte ilk kez trafik cezası verildi.
1918 – “Birinci Dünya Savaşı” tabiri: İngiliz gazeteci Charles Repington, süren savaşı ilk kez bu isimle tanımladı.
1919 – St. Germain Antlaşması: Avusturya-Macaristan İmparatorluğu parçalandı, yerine Çekoslovakya, Yugoslavya ve Macaristan kuruldu.
1920 – İstanbul’da çatışma: Rum kabadayı Hrisantos, polis memurlarıyla çıkan çatışmada öldürüldü.
1920 – TKP’nin kuruluşu: Türkiye Komünist Partisi, Bakü’de kuruldu.
1934 – Sovyetler Birliği: Milletler Cemiyeti’ne üye oldu.
1939 – Kanada: Almanya’ya savaş ilan etti.
1940 – Gazeteler kapatıldı: Bakanlar Kurulu, Tan, Tasvir-i Efkâr ve Haber gazetelerini 7 günlüğüne yasakladı.
1942 – Düsseldorf bombalandı: İngiliz hava kuvvetleri şehre 100 bin bomba attı.
1943 – Kapalıçarşı yangını: İstanbul’da çıkan yangında 200’den fazla dükkân kül oldu.
1960 – OPEC kuruldu: Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü resmen faaliyete geçti.
1965 – Türkiye’nin tutumu: Hindistan’ın Pakistan’dan çekilmesini istedi ve Pakistan’a silah yardımı yaptı.
1970 – Haşhaş ekimi tartışması: ABD’nin Türkiye’de haşhaş ekimini yasaklama talebi Meclis tarafından reddedildi.
1977 – Oleyis Sendikası: Türk-İş’ten ayrıldı, DİSK’e katıldı.
1981 – Picasso’nun Guernica tablosu: 40 yıl sonra ABD’den İspanya’ya geri döndü.
1987 – Seçim kararı: TBMM, 1 Kasım’da erken seçim yapılmasına karar verdi. Türkiye 104 seçim bölgesine ayrıldı.
1987 – Doğu Almanlar’ın göçü: Macaristan sınırlarını açtı, binlerce kişi ülkeden ayrıldı.
1989 – 10 Eylül Dergisi: TKP içindeki muhalifler tarafından yayın hayatına başladı.
1994 – MLKP’nin kuruluşu: Marksist Leninist Komünist Parti resmen kuruldu.
2001 – Taksim’de canlı bomba saldırısı: Polis noktası hedef alındı; iki polis, bir turist hayatını kaybetti, çok sayıda yaralı oldu.
2008 – CERN’de dev deney: ATLAS deneyi, “yüzyılın deneyi” olarak başlatıldı.
2008 – İran depremi: Bender Abbas yakınlarında 7.5 büyüklüğünde deprem yaşandı.
10 Eylül’de Doğan Ünlü İsimler
10 Eylül tarihi, pek çok önemli ismin doğum günü olarak da kayıtlara geçti.
1169 – II. Aleksios Komnenos, Bizans imparatoru
1659 – Henry Purcell, İngiliz besteci
1714 – Niccolò Jommelli, İtalyan besteci
1892 – Arthur Compton, Nobel ödüllü ABD’li fizikçi
1897 – Georges Bataille, Fransız yazar ve sosyolog
1937 – Jared Diamond, ABD’li biyolog ve yazar
1938 – Karl Lagerfeld, ünlü Alman moda tasarımcısı
1941 – Stephen Jay Gould, Amerikalı paleontolog
1943 – Tezer Özlü, Türk edebiyatının önemli yazarlarından
1945 – Jose Feliciano, Porto Rikolu şarkıcı
1960 – Colin Firth, Oscar ödüllü İngiliz oyuncu
1968 – Guy Ritchie, İngiliz yönetmen
1974 – Ebru Cündübeyoğlu, Türk oyuncu
10 Eylül’de Hayatını Kaybedenler
10 Eylül aynı zamanda tarihte birçok ünlü ismin ölüm yıldönümü olarak da bilinir.
MÖ 210 – Qin Shi Huang, Çin’in ilk imparatoru
1854 – Erzurumlu Emrah, Türk halk şairi
1898 – İmparatoriçe Elisabeth (Sisi), suikast sonucu öldü
1948 – I. Ferdinand, Bulgaristan’ın ilk çarı
1971 – Pier Angeli, İtalyan aktris
1976 – Dalton Trumbo, ABD’li senarist
1979 – Agostinho Neto, Angola devlet başkanı
1983 – Felix Bloch, Nobel ödüllü fizikçi
2007 – Jane Wyman, ABD’li aktris ve Ronald Reagan’ın ilk eşi