İnsanların her yıl önemli miktarda atığı çöpe attığı tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, bu atıkların önemli bir kısmı hala yeniden kullanım ve yeniden amaçlandırma potansiyeline sahiptir. Mevcut ürünlerin onarımını kolaylaştırmaktan yeni iş modellerinin geliştirilmesini sağlamaya kadar, bu makalede (The hidden value in your waste, NOKIA web sayfası) döngüsel ekonomi ilkelerinin hem işletmeler hem de toplumlar için nasıl üstel bir büyüme sağlayabileceği incelenmiştir.
Doğrusal ekonomiden döngüsel ekonomiye geçiş
1970'ler ve 1980'lerde doğum gününde yepyeni bir hediye almak kayda değer bir olaydı. Akraba ve arkadaşlardan kalan giysi ve oyuncakları almak yaygın bir uygulamaydı ve evler genellikle ikinci el mobilyalar ve başka kullanımlar için yeniden tasarlanmış eşyalarla döşenirdi. İnsanlar özellikle gıda maddeleri için yerel olarak ve sık sık alışveriş yaparlardı. Gerçekten de haftada birkaç öğün yemek artıklarıyla geçiştiriliyordu. Ancak 1990'lara gelindiğinde, küreselleşme olgusu ve göze çarpan tüketimin yükselişi, tasarruf değerlerinin yerini aldı. Şehir dışındaki süpermarketlere yapılan haftalık alışveriş gezileri, müşterilerin bir alana bir bedava ve aile boyu ithal sebze paketleri gibi tekliflerden yararlanabildiği yeni bir tüketim olgusunu ortaya çıkardı. Artık yemeklerin atılması uygulamasının yerini paket yemek tüketimi ve dışarıda yemek yeme aldı. Bir eşyanın hasar görmesi durumunda, yenisini temin etmek tamir etmekten genellikle daha uygun maliyetliydi.
Bu durum, küreselleşme, seri üretim ve kısa ömürlü tek kullanımlık ürünlerin kullanımının karşılıklı bağımlılığı ile karakterize edilen doğrusal bir tüketim modelinin (“Al-Üret-At(ık)”) benimsenmesine yol açmıştır.
Ancak otuz yıl sonra yeniden ayarlama yapılması gerekmektedir. Küresel nüfus 1980'de 4,5 milyar iken 2023'te yaklaşık sekiz milyara yükselmiştir. Özellikle iklim değişikliğinin neden olduğu uygun yaşam alanlarındaki azalma ışığında, hızla artan bir nüfusu beslemek zordur; bu da insanların güvenli bir ortamda yaşama, çalışma ve gıda yetiştirme kapasitesini sınırlamaktadır.
Sınırlı doğal kaynaklarımızı böylesi bir savurganlıkla tüketmek sürdürülebilir değildir. Fosil yakıtların, metallerin, minerallerin ve nadir toprakların 21. yüzyıl yaşam tarzımızı sürdürmek için çıkarılması ve kullanılması, küresel sıcaklık artışlarına katkıda bulunan sera gazı emisyonları (GHG'ler) üretmektedir. Hammaddelerin tedarik edilmesi ve üretim süreçlerinin uygulanması hava ve su kirliliğine, yeraltı sularının ve toprağın kirlenmesine, yaşam alanlarının ve yerel toplulukların tahrip edilmesine yol açabilir.
Veriler tüketim kalıplarının değişmesi gerektiğini gösteriyor
Veriler, mevcut tüketim kalıplarının değiştirilmesi gerektiğini göstermektedir. Küresel Ayak İzi Ağı (GFN) ve Kanada York Üniversitesi, mevcut tüketim oranlarıyla insanlığın yıllık bazda Dünya'nın doğal kaynaklarının 1.75 katına eşdeğer bir kaynak kullandığını tespit etmiştir.
E-atık gizli bir değeri temsil ediyor
Elektronik atıklar (e-atık) gizli bir değeri temsil etmektedir. Azalan doğal kaynaklar bağlamında, önemli miktarda atık üretiyor olmamız dikkat çekicidir. The World Counts'a göre, küresel yıllık evsel atık üretimi iki milyar tondur ve bu da saniyede 60 ton evsel atığa denk gelmektedir. Ayrıca, yılda 50 milyon ton e-atık üretilmektedir ki bu da her saniye 1.000 dizüstü bilgisayarın atılmasına eşdeğerdir. Bu sadece son derece savurgan bir uygulama değil, aynı zamanda Küresel E-Atık Monitörü'ne (2019) göre demir, altın ve bakır gibi yüksek değerli malzemelerde yılda 57 milyar dolara varan önemli bir değer kaybını da temsil ediyor. Sonuç olarak, doğrusal “Al- Üret-At(ık)” üretim ve tüketim modelini bozmak ve mevcut atık akışından değer ve kullanım elde etmek zorunludur.
Döngüsel ekonomi geri dönüşümün ötesine geçiyor
Potansiyel çözümlerden biri, ürünlerin eskiyecek şekilde tasarlandığı tek kullanımlık bir toplumdan, ürünlerin daha uzun, ikinci veya çoklu yaşam döngülerine sahip olma niyetiyle yaratıldığı döngüsel bir ekonomiye doğru geçiş yapmaktır.
Döngüsel ekonominin yalnızca kullanım ömrünü tamamlamış ürünler için bir geri dönüşüm sistemi olmadığını belirtmek önemlidir. Aksine, tasarım ilkeleri tarafından yönlendirilen üç temel ilkeye dayalı bir sistemdir. Bu ilkeler aşağıdaki gibidir:
1. Atık ve kirliliğin ortadan kaldırılması
2. Ürün ve malzemelerin en yüksek değerde dolaşımı
3. Doğal süreçlerin yeniden tesis edilmesi
Döngüsellik kavramı, ekonomik büyümenin kaynak tüketiminden ayrıştırılmasını temsil eder ve net sıfır hedeflerine ulaşmada kilit bir husustur. Eğer üreticiler daha sağlam ve dayanıklı ürünler üretir ve herkesin bu ürünleri onarmasına ve bakımını yapmasına olanak tanırlarsa, ürünler daha uzun süre kullanımda kalacak ve atık sahasına giden atık miktarı azalacaktır. Yeni ürünler ayrıca demonte edilebilecek, onarılabilecek, geri kazanılabilecek ve ikinci bir hayat verilebilecek şekilde tasarlanırsa, bu yeni hammadde talebinin, enerji tüketiminin ve somutlaştırılmış emisyonların (yani kullanım aşamasından kaynaklananlar dışındaki tüm emisyonlar) azaltılmasına yardımcı olacaktır.
Malzemelerin kullanımı küresel emisyonların yaklaşık %40'ını oluştururken, döngüsel olarak ele alınan malzemelerin mevcut oranı sadece %10'dur. Geleceğe yeniden kullanım, geri dönüşüm ve yenileme ilkeleri rehberlik etmelidir. Bunu başarmak için mevcut kaynakların en iyi şekilde kullanılması, verimliliğin artırılması ve dijitalleşmenin benimsenmesi şarttır. Bu faktörler, yeni ürün ve hizmetlerin yaratılmasında döngüsel uygulamaların hayata geçirilmesi için hayati önem taşımaktadır. Basit bir ifadeyle döngüsel ekonomi, yaşam döngülerini uzatarak ve atık yönetimini optimize ederek bileşenlerin, ürünlerin ve kaynakların değerini koruma kavramını teşvik eder.
Döngüsel iş modellerinin uygulanması, birden fazla düzeyde değer yaratır
Önemli bir süre boyunca, bir şirketin aynı anda hem finansal başarı elde edemeyeceği hem de sürdürülebilir iş uygulamalarını benimseyemeyeceği yaygın olarak kabul görmüştür. Ancak son on yılda durumun böyle olmadığını gösteren kanıtlar ortaya çıkmıştır. NYU Stern Center for Sustainable Business tarafından yürütülen bir çalışma, net sıfır ve çeşitlilik hedefleri gibi ÇSY (Çevresel, Sosyal, Yönetişim) stratejileri ile yatırım getirisi ve hisse senedi fiyatları gibi finansal ölçütler arasında %58 oranında pozitif bir korelasyon olduğunu ortaya koymuştur. 2022 yılında, dünyanın en büyük varlık yönetim şirketi olan BlackRock'ın CEO'su, “BlackRock olarak, şirketlerin toplumdaki rolleri konusunda bilinçli olduklarında ve çalışanlarının, müşterilerinin, toplumlarının ve hissedarlarının çıkarları doğrultusunda hareket ettiklerinde daha iyi performans gösterdiklerine inanıyoruz” demiştir. Yatırımcıların güçlü ÇSY(Çevresel, Sosyal, Yönetişim) stratejilerini ticari işletmelerin değerini artırmanın bir aracı olarak algıladıkları açıktır. Sonuç olarak, döngüsel uygulamaların hayata geçirilmesi sadece atıkların azaltılmasını kolaylaştırmakla ve şirketlerin net sıfıra ulaşma olasılığını artırmakla kalmaz, aynı zamanda gelecekte finansman sağlama ihtimallerini de artırabilir.
İsveçli mobilya üreticisi IKEA, çevresel düşüncenin ön saflarında yer almakta ve hem ürünlerin tasarımını hem de operasyonel süreçleri kapsayan döngüsel uygulamalar alanında öncü olarak kendini kanıtlamaktadır. Şirket, seçimlerinin gezegen üzerindeki etkisinin giderek daha fazla farkına varan müşteriler tarafından yönlendirilmektedir. IKEA, mobilyalarının %60'ını yenilenebilir malzemelerden, %10'undan fazlasını ise geri dönüştürülmüş malzemelerden elde etmektedir. Ayrıca ürünlerin ömrünü uzatmak için yedek parça ve donanımlar sunmakta, mağazada ikinci el mobilya satmakta ve eski mobilyalar için bir geri alım programı başlatmıştır.
Diğer şirketler ise bir sektördeki atıkları kullanarak başka bir sektörde düşük maliyetli hammadde sağlamakta ve böylece tamamen yeni veya son derece arzu edilen ve yüksek kaliteli ürünlerin üretilmesini sağlamaktadır. Bu yaklaşımın küçük ölçekli ama yenilikçi uçtaki örnekleri arasında, çöpe atılmak üzere olan yangın hortumlarını geri kazanarak lüks çanta ve aksesuarlara dönüştüren Elvis & Kresse yer almaktadır. Benzer şekilde, ROKA London'ın kanvas çantaları, aksi takdirde çöp sahasına veya okyanuslara atılacak olan geri dönüştürülmüş plastik şişelerden üretilmektedir.
Döngüsel ekonomi iki kilit paydaş tarafından yönlendirilmektedir: tüketiciler ve hükümetler
Kullanıcı davranışlarında kayda değer bir değişim söz konusudur. Bu tür satın alımların ardındaki motivasyon, farklı kıyafet ve aksesuarlar edinerek kalabalıktan farklılaşmak, daha sürdürülebilir bir yaşam tarzı arzusu veya mevcut ekonomik koşullardan kaynaklanan bir zorunluluk olabilir. Gumtree, Music Magpie veya Vinted üzerinden ikinci el giysi, mobilya, tüketici elektroniği, DVD ve CD satın alıp satacaklardır. Bazı tüketiciler, ara sıra kullanmak için içeriği doğrudan satın almak yerine yayınlamayı tercih etmektedir. Ayrıca şehir merkezinde gezinmek için bisiklet kiralamayı ya da daha ekonomik bir aile tatili için Airbnb'de kiralık bir tatil evi tutmayı tercih edebilirler.
Ayrıca, araç sahipliğine yönelik mevcut yaklaşımlarını gözden geçirmenin yararlarını düşünmek isteyebilirler. İngiltere'de ortalama bir otomobil ya da minibüs her 24 saatte sadece bir kez kullanılmaktadır. Bununla birlikte, batık maliyetler arasında aracın ilk satın alınması veya kiralanması, sigorta, bakım ve yakıt yer almaktadır. Zip Cars tarafından sunulanlar gibi araç paylaşımı ve kullanım başına ödeme modelleri, özellikle aracı daha az sıklıkla kullanan veya kentsel alanlarda ikamet edenler için daha uygun maliyetli bir alternatif sağlayabilir. Kalite ve rahatlık korunduğu ve ürün makul bir fiyata sunulduğu sürece, hane halkları kullanım başına ödeme ve paylaşım ekonomisi modelini benimsemeye isteklidir.
Kentsel tıkanıklık sorununa en uygun çözümün, yenilenebilir enerji ile çalışan uygun fiyatlı ve güvenilir toplu taşımanın sağlanması olduğu makul bir şekilde tartışılabilir. Toplu taşımayı döngüsel ekonominin parametrelerine dahil etmek uyumsuz görünebilir; ancak, atıkları ortadan kaldırmaya ve doğayı yeniden üretmeye hizmet ederken, aynı zamanda kirliliği, ulusal enerji tüketimini ve çok sayıda endüstride somutlaştırılmış emisyonları azaltır. Bazı hükümetler, bireyleri toplu taşıma seçeneklerini kullanmaya teşvik etmek için politikalar uygulamaktadır. Örneğin, 1 Mayıs 2023 tarihinde Alman hükümeti, Deutsche Bahn'ın bölgesel demiryolu hizmetlerinde Almanya genelinde geçerli aylık 49 Avroluk bir bilet olan Deutschland biletini onayladı. Bir ay sonra, 700.000 yeni müşteri de dahil olmak üzere bu biletlerden yaklaşık 10 milyon satılmıştır. Ayrıca, 23 Mayıs 2023 tarihinde Fransız hükümeti, aynı güzergahta iki buçuk saatin altında bir tren yolculuğunun mümkün olduğu durumlarda, özel jetler ve ticari havayolları için kısa mesafeli iç hat uçuşlarına yasak getirdi.
Döngüsel uygulamaların hayata geçirilmesi işbirliğine dayalı bir yaklaşım gerektirmektedir
Tüm yeni iş modellerinde olduğu gibi, ortak hedeflere ulaşılması için bir ortaklar ekosisteminin oluşturulması şarttır. Örnek vermek gerekirse, bir satıcı müşterilerine varlık geri kazanımı, yenileme ve geri dönüşüm hizmetleri sağlayabilir. Bununla birlikte, geri dönüşüm işlemlerinin tamamını kendi bünyelerinde üstlenmeleri olası değildir. Tedarikçinin onaylı geri dönüşümcülerin hizmetlerinden yararlandığı durumlarda, söz konusu geri dönüşümcülerin çeşitli atık türlerinin işlenmesi için gerekli uluslararası standartlara uymaları ve işçilerin sağlığı ve güvenliği, insan haklarının korunması ve işleme tabi tutulan öğelerle ilgili olarak veri gizliliğinin korunmasına ilişkin ilgili yerel mevzuata uymaları büyük önem taşımaktadır.
ÇSY (Çevresel, Sosyal, Yönetişim) tedarik zincirindeki her bir ortağın emisyonları ve malzemeleriyle ilgili verilerin toplanması ve raporlanması için şeffaf çerçevelere ve metodolojilere sahip olması esastır. Bileşenlerde kullanılan malzemelerin kategorize edilmesi, kullanılan geri dönüştürülmüş malzemelerin seviyelerinin ölçülmesi ve bu malzemelerin kaynağının belirlenmesi çok önemlidir. Örnek vermek gerekirse, telekomünikasyon operatörü Orange, 2021 yılından bu yana, OSCAR programının da gösterdiği gibi, döngüsel ekonomiyi altyapı tedarik politikasının merkezine yerleştirmiştir. Şirket, telekomünikasyon sektöründeki rakiplerinin çoğundan 10 yıl ileride bir hedef olan 2040 yılına kadar net sıfır karbon emisyonuna ulaşma konusunda iddialı bir hedef belirlemiştir. Bu hedefe ulaşmak için döngüsel uygulamaları tüm işletmeye entegre etmek çok önemlidir. Orange, ağ altyapısı tedarikçilerinden yenilenmiş ekipmanları ihalelerine dahil etmelerini talep etmiştir ve tedarikçi ortaklarının gerektiğinde onaylı yerel geri dönüşümcülerle işbirliği yapacağını öngörmektedir.
Teknolojinin uygulanması küresel ölçekte kolektif eylemi kolaylaştırır
Dijital teknolojilerin ve gelişmiş bağlanabilirliğin net sıfır hedefleriyle entegrasyonu, enerji tüketimini ve emisyonları azaltmak için önemli bir fırsat sunmaktadır. Ayrıca, bu teknolojiler hammadde talebinin azaltılmasını kolaylaştırabilir ve ürünlerin kullanım ömrünü uzatabilir. Sanayi ve toplumun dijitalleşmesinin hızlanması, daha sürdürülebilir tasarım ve kaynakların daha ihtiyatlı kullanımını kolaylaştırma potansiyeline sahiptir. Üretim bağlamında örnek vermek gerekirse, dijital ikiz teknolojisinin kullanılması, ürünlerin üretiminden önce sanal bir ortamda tasarlanmasını ve stres testine tabi tutulmasını ve daha sonra kullanılmasını mümkün kılmaktadır. Bu sayede hatalı veya standart altı ürünlerin üretimi azalacak ve israf önlenecektir.
Tahmine dayalı izleme ve analitik uygulaması, olası kesintilerin öngörülmesini ve makineler arızalanmadan önce bakım ve servisin planlanmasını sağlar. Ayrıca, IoT sensörlerinin ve şebekelerinin kullanımı, tedarik zincirindeki çevresel koşulların izlenmesini kolaylaştırarak gıda, ilaç ve işlenmiş ürünlerin en uygun şekilde ulaşmasını ve atıkların en aza indirilmesini sağlar.
Ayrıca, bulut tabanlı hizmetler döngüsel ekonominin kullanım aşamasına odaklanarak kullanıcıların somutlaştırılmış emisyonlarını azaltmaktadır. SaaS tabanlı hizmetler, şirketlerin ağ altyapıları için ekipman üretme, test etme ve göndermenin yanı sıra ilgili yazılım ve hizmetlerin geliştirilmesiyle ilgili maliyetlerden kaçınabildikleri paylaşım ekonomisinin bir iş yinelemesini temsil eder. Alternatif olarak, işletmeleri için gerekli kalite ve hizmet seviyelerini belirleyerek gerekli kaynakları kullanım bazında tedarik edebilirler.
Dolayısıyla, çöp sahasına giden atık miktarını azaltmanın mümkün olup olmadığı sorusu ortaya çıkmaktadır. Ürünlerin sürdürülebilirliğini sağlamak için tasarımlarının değiştirilebileceği açıktır. Ürünleri, bakımları yapılabilecek, onarılabilecek, yenilenebilecek ve daha uzun süre dolaşımda tutulabilecek şekilde tasarlamak mümkündür. Dizüstü bilgisayarların kullanım ömrünü uzatarak, yepyeni dizüstü bilgisayarların üretimiyle ilişkili somutlaştırılmış emisyonları azaltmak mümkündür. Ayrıca, sürdürülebilir tasarım ilkelerinin uygulanması, yüksek değerli malzemelerin geri kazanılmasını veya ürünlerin demonte edilmesini kolaylaştıracak, böylece bileşen parçalarının yeni ürün ve işlevlerin oluşturulmasında yeniden kullanılmasını sağlayacaktır.
SONUÇ
Döngüsel ekonominin benimsenmesi bir dizi sosyo-çevresel fayda sunmaktadır. Düşük karbonlu, paylaşımcı bir ekonomiyi destekler ve atıklar için yenilikçi ve yaratıcı kullanımlar üretir. Aynı zamanda finansal başarıya önem veren şirketler için de güçlü bir araçtır. Ancak en önemli faydası, gelecek nesiller için gezegeni korumanın ve gelişen bir ekonomi yaratmanın yollarını sunmasıdır.
Sevgiyle ve Sağlıkla Kalın
ncmCozdmr
Hüsnü Baysal’ın katkılarıyla
Kaynaklar :
www nokia com/thought-leadership/articles/hidden-value-in-your-waste/
The hidden value in your waste
www worldometers info/world-population/world-population-by-year/
data footprintnetwork.org/#/
www overshootday org/newsroom/country-overshoot-days/
www theworldcounts com/challenges/waste/waste-from-households
globalewaste org/news/surge-global-waste/
www ellenmacarthurfoundation org/topics/circular-economy-introduction/overview
What is a circular economy?
se2050 org/resources-overview/embodied-carbon/what-is-embodied-carbon/
Embodied Carbon in Structural Systems
www nokia com/about-us/newsroom/articles/embracing-circularity-for-a-sustainable-future/
Embracing circularity for a sustainable future
theinvestquest com/esg-investing-why-do-high-esg-ratings-correlate-with-better returns/#:~:text=Extensive%20research%20suggests%20that%20ESG%20stocks%20have%20outperformed,higher%20dividends%2C%20higher%20valuations%2C%20and%20lower%20stock-specific%20risk.
ESG Investing: Why do high ESG ratings correlate with better returns?
www blackrock com/corporate/investor-relations/larry-fink-ceo-letter
www ikea com/global/en/our-business/people-planet/
People & planet
www elvisandkresse com/
rokalondon com/pages/sustainability
www recycleyourelectricals org uk/how-to-recycle-electronics/retailer-take-back/?_gl=1%2A14sphnl%2A_up%2AMQ..%2A_ga%2AMTAxODUxMjEzNi4xNjg1MDMyNTAy%2A_ga_FXETMLEE8C%2AMTY4NTAzMjUwMC4xLjEuMTY4NTAzMjUwMS4wLjAuMA..
What is the Retailer Take-back scheme for electricals?
www racfoundation org/media-centre/cars-parked-23-hours-a-day
Cars parked 23 hours a day
www zipcar com/en-gb/about
The story of Zipcar
x com/GermanEmbassy/status/1663916316326084608
www euronews com/green/2022/12/02/is-france-banning-private-jets-everything-we-know-from-a-week-of-green-transport-proposals
It's official: France bans short-haul domestic flights in favour of train travel
www orange com/en/newsroom/news/2021/net-zero-carbon-commitment-circular-economy-heart-our-network-infrastructure
Net zero carbon commitment: circular economy at the heart of our network infrastructure with OSCAR
www gsma com/solutions-and-impact/connectivity-for-good/external-affairs/wp-content/uploads/2023/02/Mobile-Net-Zero-–-State-of-the-Industry-on-Climate-Action-2023.pdf
Mobile Net Zero State of the Industry on Climate Action 2023
Copyright © 2023 GSM Association
www nokia com/industries/manufacturing/network-digital-twin/
Network Digital Twin
Use a virtual replica of your network to make your industrial site more efficient and productive